Wat zijn broeikasgassen?
Broeikasgassen (GHG's) zijn de gassen die zonnestraling absorberen die door het aardoppervlak wordt gereflecteerd en deze vasthouden in de atmosfeer. Het broeikaseffect is het proces waarbij warmte (infrarode straling) van weerkaatst zonlicht wordt vastgehouden - zonder dit zou de aarde veel kouder zijn dan nu.
De uitstoot van broeikasgassen, die wordt veroorzaakt door menselijke activiteiten en de belangrijkste oorzaak is van climate change, versterkt het broeikaseffect. The Paris Agreement is een belangrijke mijlpaal in de strijd tegen klimaatverandering, omdat het een internationaal verdrag is dat juridisch bindende doelen stelt voor het verminderen van emissies voor alle landen. Het doel is om de temperatuurstijging wereldwijd idealiter te beperken tot 1,5 °C boven het pre-industriële niveau en tot net zero emissions in 2050.
Soorten broeikasgassen
Kooldioxide (CO2)Kooldioxide is verantwoordelijk voor bijna driekwart van de wereldwijde uitstoot. Het blijft gemiddeld honderden jaren in de atmosfeer hangen en wordt geproduceerd door de verbranding van fossiele brandstoffen en ander organisch materiaal. CO2 wordt uitgestoten in bijna alle economische sectoren en industrieën en ‘koolstof’ wordt vaak het steno voor veel emissietermen, zoals koolstofneutraal en koolstofvoetafdruk. |  |
Omdat CO2 zo wijd verspreid is, is het de standaard waarmee de andere broeikasgasemissies worden gemeten. Het aardopwarmingsvermogen (GWP) meet de emissie-energie van een ton gas ten opzichte van een ton CO2 over een periode van 100 jaar. Hoe groter het GWP, hoe meer het de aarde opwarmt in vergelijking met CO2 over een bepaalde periode. De gemeten massa van een gas met behulp van GWP levert een carbon dioxide equivalent (CO2e) op, waarmee een standaard wordt gecreëerd om de impact van alle luchtverontreinigende stoffen te meten en de CO2-voetafdruk te berekenen.
 | Methaan (CH4)Methaan, het hoofdbestanddeel van aardgas, komt vrij bij stortplaatsen, aardgas- en petroleumindustrieën en landbouwactiviteiten. Het verschilt veel van CO2 doordat het maar ongeveer tien jaar in de atmosfeer blijft, maar een GWP heeft dat 28 keer hoger is over een periode van 100 jaar. Methaan maakt 21% uit van de wereldwijde broeikasgassen. |
Stikstofoxide (N2O)
Stikstofoxide, ongeveer 4,8% van de broeikasgasemissies, is 264 keer krachtiger dan CO2 over een periode van 100 jaar en overleeft iets meer dan een eeuw in de atmosfeer. Het is voornamelijk afkomstig uit de landbouw en veeteelt als meststof en wanneer afval wordt gestort, maar is in de volksmond bekend als lachgas vanwege de verdovende werking.
Gefluoreerde gassen (F-gassen)
Gefluoreerde gassen zijn een groep gassen die fluor bevatten. Deze verbindingen hebben een GWP dat tot tienduizenden keren hoger is dan dat van CO2 en worden sinds het Protocol van Montreal gereguleerd omdat ze de ozonlaag aantasten. Hoewel ze slechts 2,6% van de broeikasgasemissies uitmaken, blijven F-gassen honderden tot duizenden jaren in de atmosfeer. Ze worden voornamelijk gebruikt als koelmiddel, oplosmiddel en in de productie.
Hoewel waterdamp de meest voorkomende uitstoter van broeikasgassen is, wordt het niet op dezelfde manier bijgehouden omdat het voortdurend fluctueert en te ingewikkeld is om te controleren. Maar toegenomen waterdamp is zowel een gevolg als een oorzaak van de opwarming van de aarde, die wordt versterkt door de andere broeikasgassen.
Waar komen broeikasgassen vandaan?
Uitgesplitst in economische sectoren zijn dit de activiteiten die wereldwijd emissies genereren (IPCC 2022):
- Elektriciteits- en warmteproductie (34%): verbranding van fossiele brandstoffen voor elektriciteit en warmte
- Industrie (24%): verbranding van fossiele brandstoffen in industriële installaties voor energie en emissies van omzettingsprocessen (chemisch, mineraal, enz.) en van afvalbeheeractiviteiten
- Landbouw, bosbouw en ander landgebruik (22%): verbouwen van gewassen en vee en ontbossing
- Vervoer (15%): verbranding van fossiele brandstoffen voor weg-, spoor-, lucht- en zeevervoer
- Gebouwen (6%): ter plaatse geproduceerde energie en verbranding van brandstoffen voor verwarming en koken
- Dit zijn dus de gebieden waarop reductie-inspanningen prioriteit moeten krijgen.
Broeikasgassen verminderen door klimaatmitigatie
Het United Nations Environment Programme’s Emissions Gap Report (2023) roept alle landen, vooral die met meer capaciteit en verantwoordelijkheid, op om ambitieuze sectorbrede koolstofarme ontwikkelingsprogramma's aan te nemen. Klimaatmitigatie moet een mix van verschillende oplossingen zijn.
Een belangrijke stap is om te beginnen met decarbonisatie: fossiele brandstoffen over de hele linie vervangen door hernieuwbare energie. Koolstofputten (bomen, oceanen, bodem) absorberen meer koolstof uit de atmosfeer dan er vrijkomt, dus het behoud ervan is een methode om emissies op te vangen. Een andere methode is koolstofvastlegging en -opslag, waarbij wordt voorkomen dat emissies aan de bron in de atmosfeer terechtkomen door ze voor lange tijd op te slaan in een geologische formatie.
Om verantwoording af te leggen, moeten bedrijven de richtlijnen en principes volgen die zijn opgesteld door het Greenhouse Gas Protocol, dat een wereldwijd kader heeft opgezet om emissies te meten en te beheren. Ze zijn opmerkelijk voor het indelen van emissies in drie scopes:
- Scope 1: de directe broeikasgasemissies van een bedrijf
- Scope 2: emissies van de productie van elektriciteit, warmte, stoom en koeling die door een bedrijf zijn ingekocht
- Scope 3: indirecte emissies van de activiteiten van een bedrijf buiten de controle van het bedrijf, zowel stroomopwaarts als stroomafwaarts
U kunt meer te weten komen over het meten van de uitstoot van uw bedrijf en de stappen om deze te verminderen met de ClimatePartner Academy en Deep Dives.